رویش دندان‌ها
دندان های انسان به دو دسته ی شیری و دائمی تقسیم می شوند:
نخستین دندان شیری حدود شش ماهگی رویش یافته و به تدریج تا ۳ سالگی تمام دندان های شیری در دهان کودک رویش می یابند.تاخیر در رویش دندان ها بین ۶ ماه تا یک سال بدون وجود مشکلات رشدی دیگر ممکن است طبیعی باشد . در صورتیکه تاخیر در رویش دندان بیش از این مدت باشد بهتر است مشاوره با متخصص انجام گیرد.در طی رویش دندان های شیری ممکن است کودک کمی بیقرار بوده و آبریزش از دهان داشته باشد.گاهی اوقات در محل دندان شیری در حال رویش تورم کبود رنگی ایجاد می شود که پس از رویش دندان برطرف خواهد شد.
دندان های دائمی به تدریج از ۶ سالگی تا ۱۲ سالگی در دهان ظاهر می شوند.اولین دندان های دائمی، دندان های قدامی پایین هستند که جایگزین دندان های شیری می شوند. در برخی مواقع ممکن است دندان های دائمی در ناحیه قدامی فک پایین پیش از افتادن دندان های شیری، در پشت آنها شروع به رویش کنند.
همزمان با رویش دندان های دائمی قدامی در فک پایین، اولین دندان های آسیاب دائمی نیز رویش می یابند. این دندان ها پشت آخرین دندان شیری (آسیای دوم شیری) رویش می یابند و برای رویش آن ها هیچکدام از دندان های شیری لق نشده و نمی افتند. به همین دلیل این دندان از دید والدین مخفی مانده و در بسیاری موارد به سرعت دچار پوسیدگی می شود.
تا حدود ۹ سالگی دندان های دائمی قدامی بالا و پایین رویش می یابند.در صورت رویش دندان های دائمی قدامی بالا در پشت دندان های شیری نیاز به مراجعه فوری به دندانپزشک وجود دارد.
تا ۱۲ سالگی نیز دندان های دائمی خلفی جایگزین دندان های شیری می شوند.
اهمیت حفظ دندان شیری
- کمک به ظاهر زیبای کودک و ایجاد اعتماد به نفس در کودک و سلامت روانی وی
- کمک به تغذیه ی مناسب و در نتیجه رشد مطلوب کودک با سلامت جسمی وی همراه خواهد بود
- کمک به رشد مناسب فکین
- ایجاد شرایط لازم برای رویش به موقع و منظم دندان های دائمی
مراقبت‌های بهداشتی
همزمان با رویش دندانهای شیری کودک بایستی مورد معاینه دندانپزشک قرار گیرد. هدف اصلی دندانپزشکی کودکان، پیشگیری است.
پس از هربار تغذیه کودک شیرخوار با یک گاز تمیز و مرطوب دندان های کودک و بافت های اطراف آن را تمیز بنمایید.علاوه بر این می توانید پس از هر وعده شیر خوردن در طول شب، به کودک آب بنوشانید.
از زمان رویش اولین دندان شیری مسواک زدن را با مسواک مناسب (به اندازه ی دهان کودک و با مو های نرم) آغاز نمایید.توصیه می شود یک بار در طول روز و یک بار قبل از خواب دندان ها را تمیز نمایید.
استفاده از خمیر دندان تا سن ۳ سالگی توصیه نمی شود و تنها عمل مسواک زدن برای تمیز نمودن دندان ها کفایت می کند.
پس از سه سالگی خمیردندان مخصوص کودکان (حاوی فلوراید) به اندازه ی یک نخود در داخل موهای مسواک فشرده شود.
مدّت زمان لازم برای هر نوبت مسواک کردن، یک تا دو دقیقه می باشد، به شکلی که تمام سطوح همه دندان ها به دقت تمیز شود.
کودک تا حدود 5-6 سالگی توانایی انجام مسواک صحیح به تنهایی را نداشته و دندان های او باید توسط والدینش مسواک شود.از این سن به بعد تا حدود ۱۰ سالگی نیز باید مسواک زدن کودک با نظارت مستمر و مستقیم والدین انجام گیرد.
با پایان یافتن رویش تمام دندان های شیری در سن ۳ سالگی برای تمیز کردن نواحی بین دندانی از نخ دندان استفاده نمایید.
رعایت بهداشت دندان ها ( کاربرد مسواک و نخ دندان) در صورتیکه بطور همزمان با کودک توسط والدین یا بزرگترها انجام شود، موجب ترغیب کودک و نهادینه شدن این عادت در خانواده خواهد شد.
برای حفظ سلامت دهان و دندان کودک خود هرسه تا شش ماه یک بار برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید.
رژیم غذایی
رژیم غذایی و در واقع نحوه مصرف مواد غذایی گوناگون می تواند در بروز پوسیدگی دندانی نقش داشته باشد که از چند جهت قابل بررسی است.
مصرف مواد غذایی اصلی شامل میوه و سبزیجات، گوشت، لبنیات، نان و غلات در حد معمول نه تنها سبب سلامتی فرد می شود بلکه در جلوگیری از پوسیدگی دندان نیز نقش دارند.
مهمترین نکته آن است که کودک شما وعده های غذایی اصلی را در وقت مناسب و به میزان کافی دریافت کند تا در طول روز بطور مرتب مجبور به خوردن میان وعده نشود. در طول روز کودک می تواند از میان وعده های سالم نظیر میوه، آب میوه طبیعی، انواع آجیل، ذرت، نان و پنیر استفاده نمایند. مصرف مواد غذایی با کالری بالا که معمولا حاوی قند، چربی و نمک بالا هستند نظیر چیپس، پفک، شیرینی ها با چسبندگی بالا، آبنبات، گز، تافی و نوشیدنی های گاز دار نه تنها سلامت را به خطر می اندازد بلکه دندان را مستعد پوسیدگی می نماید. مصرف مکرر این مواد از مهمترین عوامل بروز پوسیدگی می باشد.
اگر کودکتان میل زیادی به شیرینی یا انواع شکلات دارد می توانید به او اجازه دهید به مقدار کم در یکی از وعده ها به عنوان دسر از آن استفاده کند.مدت زمانی که طول می کشد تا کودک غذا را بطور کامل بخورد نیز در میزان بروز پوسیدگی تأثیر دارد. موردی که معمولا در زمان غذا خوردن کودک مقابل تلویزیون رخ می دهد و غذا خوردن کودک به درازا می کشد. غذا مدت بیشتری در دهان است و بروز پوسیدگی بیشتر رخ می دهد.
سندرم پوسیدگی شیشه‌ی شیر
کودکان شیرخواری که درطول شب به دلخواه از سینه مادر شیر می خورند یا در طول شب با شیشه ی محتوی شیر، آب میوه یا سایر مواد قندی در دهان می خوابند به این سندرم مبتلا می شوند.
این مواد به هنگام خواب بر روی دندان ها رسوب می کنند و باکتری ها از مواد قندی موجود در آنها اسید تولید میکنند.
اسید تولید شده موجب تخریب دندان ها می شود. این پوسیدگی ها ابتدا در طوق دندان ها به چشم می خورد و در نهایت گسترش یافته، می تواند سبب درگیری عصب دندان و حتی آبسه های دندانی گردد.
بیماریهای لثه در کودکان
ژنژیویت مزمن یا التهاب لثه: در بچه ها شایع می باشد. لثه ها قرمز و متورم هستند و به راحتی خونریزی می کنند. اغلب این حالت به دلیل عدم رعایت بهداشت دهان می باشد که با مراقبت های دندانپزشکی مثل جرمگیری و برساژ دندان و نیز رعایت بهداشت مثل استفاده صحیح از مسواک و نخ دندان قابل درمان و پیشگیری است. گاهی اوقات نیز تنفس دهانی و یا شروع دوره بلوغ، لثه را مستعد التهاب می نمایند.
پریودنتیت مهاجم: منجر به از دست رفتن بافت های نگهدارنده اطراف دندان می شود.در رادیوگرافی به صورت تحلیل استخوان مشاهده می گردد.در برخی از نوجوانان دیده می شود. و معمولا زمینه ارثی دارد. نوع محدود (لوکالیزه) آن اغلب اولین دندانهای آسیاب دائمی و دندانهای قدامی را گرفتار می کند.
پریودنتیت مهاجم منتشر(جنرالیزه)ممکن است در زمان بلوغ شروع شود وکل دهان را گرفتار کند. همراه با التهاب لثه وتجمع فراوان جرم می باشد.منجر به از دست رفتن بافت های نگهدارنده دندان می شود. در رادیو گرافی(عکس از دندان) تحلیل استخوان دیده می شود.این بیماری معمولا زمینه ارثی دارد.
پریودنتیت همراه با بیماریهای سیستمیک: بچه هایی که مبتلا به دیابت تیپ I (وابسته به انسولین)،سندرم داون و برخی مشکلات خاص دیگر هستند ممکن است مستعد ابتلا به پریودنتیت (بیماری بافت های نگهدارنده دندان ) باشند.
علائم بیماری پریودنتال یا بافت های نگهدارنده دندان: خونریزی لثه، تورم لثه، تحلیل لثه، بوی بد دهان و تحلیل استخوان که در رادیو گرافی دیده می شود.
در صورت مشاهده علایمی چون خونریزی از لثه حین مسواک زدن یا گاز زدن خوراکی های سفت، تورم لثه و یا بوی بد دهان در کودک یا نوجوان به ویژه هنگامیکه سابقه بیماری لثه در والدین و یا اقوام نزدیک وجود داشته باشد، حتما به دندانپزشک متخصص کودکان، و در صورت صلاحدید وی به متخصص بیماری های لثه مراجعه نمایید و دستورات آنها را پیگیری نمایید تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.
تشخیص، درمان به موقع و رعایت خوب بهداشت دهان می تواند از پیشرفت بیماری های پریودنتال ( تخریب بافت های نگهدارنده دندان ) جلوگیری کند .
ب